· در جهان، در هر 10 ثانيه،1نفر به دليل ديابت فوت مي كند و 2نفر نيز به ديابت مبتلا مي شوند.
· هر سال 7ميليون نفر در جهان به جمعيت ديابتي ها افزوده مي شود به طوري كه جهان در دهه بعدي بيش از 500 ميليون نفر ديابتي رادر خود جاي خواهد داد.
· در سال 2025 بيش از80 درصد مبتلايان به ديابت متعلق به كشورهايي خواهند بود كه وضع اقتصادي متوسط رو به پايين دارند.
· شيوع ديابت در حال حاضر در جهان، بيش از 300ميليون نفر است.
پيام هاي عمومي:
1- بدليل چاقي روزافزون كودكان و نوجوانان در سالهاي اخير، بروز ديابت نوع 2 در بين آنها بيشتر شده است. تماشاي بيش از حد تلويزيون، تا حد زيادي در افزايش چاقي و ابتلا به ديابت نوع2 در سنين پائين موثر است.
2- در ديابت نوع 1 لوزالمعده انسولين كمي توليد مي كند، و يا اصلاً توليد نمي كند. اين نوع ديابت معمولاً در بچه ها و نوجوانان ديده مي شود اما مي تواند در هر سني بروز نمايد.
3- نشانه هاي ديابت نوع 1 معمولاً در زماني كوتاه بروز مي كنند. نشانه ها شامل افزايش تشنگي، نوشيدن آب به مقدار زياد و تكرر ادرار، گرسنگي دائمي، از دست دادن وزن، تاري ديد و خستگي شديد است.
4- ديابت نوع 2 فراوان ترين شكل ديابت است. در حدود 85 تا 90 درصد افراد ديابتي به ديابت نوع دو مبتلا هستند و اغلب نيمي از آنها از بيماري خود بي اطلاع هستند.
5- متاسفانه ظهور علائم بيماري در ديابت نوع 2، روندي بطئي دارد و اغلب هيچ علامتي در ديابت نوع دو ديده نميشود. ممكن است سالهاي زيادي از ابتلا به بيماري بگذرد ولي اين علائم ديده نشوند و بيماران از ابتلا به ديابت نوع 2 بي خبر بمانند.
6- شايعترين علامت ديابت نوع 2 بي علامتي است!
7- توصيه ميشود تا افراد در معرض خطر ابتلا به ديابت به دليل عدم وجود علائم بيماري در فواصل معيني تحت غربالگري قرارگيرند.
8- انسولين يك هورمون است كه از سلولهاي بتاي جزاير لانگرهانس، واقع در بخش درون‌ريز لوزالمعده به خون ترشح ميشود. در صورتي كه لوزالمعده انسولين كافي نسازد يا اصلاً انسولين توليد نكند، يا سلولها به شكل مناسبي به انسولين توليد شده پاسخ ندهند بيماري ديابت بروز مي كند.
9- در صورت نبود يا كمبود انسولين در خون، بدن از چربي به عنوان منبع سوخت استفاده مي‌كند. انسولين يكي از مهمترين عوامل موثر در كنترل متابوليسم بدن ميباشد.
10- افراد بزرگسال با سن بيش از 30 سال كه چاق هستند و يا پدر، مادر، خواهر يا برادرشان مبتلا به ديابت هستند يا ميزان فشار يا چربي خون آنها بالاست بايد به پزشك مراجعه كرده و تحت بررسي آزمايشگاهي قرار گيرند.
11- مصرف زياد غذاهاي چرب، انواع فست‌فودها(مثل پيتزا و ساندويچ) و كم تحركي سبب چاقي مي شود و در اين حالت خطر ابتلا به ديابت نوع 2 زياد مي شود.
12- ديابت نوع2 بيشتر در بزرگسالان، به‌ويژه در سنين بيش از 30 سال ديده مي شود. چاقي و سابقه خانوادگي مهمترين عوامل خطر ايجاد كننده اين بيماري هستند.
13- مهمترين عوامل خطر ابتلا به ديابت نوع 2 عبارتند از: سابقه خانوادگي ديابت در بستگان درجه يك، چاقي و اضافه وزن، بي تحركي يا كم‌تحركي، چربي و فشار خون بالا.
14- ورزش يا تحرك جسمي و تغذيه مناسب (مصرف ميوه و سبزيجات بيشتر، پروتئين كافي و مصرف قند و چربي كمتر) بهترين و كم هزينه ترين راه پيشگيري از ديابت و بسياري از بيماري هاي غيرواگير ديگر است.
15- ديابت وعوارض وابسته به آن قابل پيشگيري هستند.
16- زنان و مردان بالاي 30 سال كه اضافه‌وزن دارند و يا چاق هستند، درمعرض خطر ابتلا به ديابت هستند.
17- بزرگسالاني كه پدر، مادر، خواهر و يا برادر آنها سابقه‌ي ابتلا به ديابت دارند درمعرض خطر ابتلا به ديابت هستند.
18- زنان و مردان بالاي 30 سال كه فشار خون ماكزيمم(يا حداكثر) مساوي يا بيشتر از mmHg140 و فشار خون مينيمم(يا حداقل) مساوي يا بيشتر از mmHg90 دارند، درمعرض خطر ابتلا به ديابت هستند.
19- خانم‌هائي كه سابقه‌ي سقط‌هاي بدون علت مشخص يا سابقة مرده‌زايي و يا سابقه‌ي به‌دنيا آوردن نوزاد با وزن بيش از kg4 دارند، درمعرض خطر ابتلا به ديابت هستند.
20- خانم‌هاي باردار درمعرض خطر ابتلا به ديابت هستند و در اولين ويزيت بارداري توسط پزشك بايد مورد بررسي قرار گيرند.
21- از هر 10 نفر بيمار مبتلا به ديابت نوع 2 معمولاً 8 نفر آنها چاق هستند يا اضافه وزن دارند. فرد مبتلا به ديابت بايـد هميشه وزن خـود را در حـد طبيعي نگه‌دارد.
پيام هاي ويژة بيماران:
1- در صورت عدم كنترل مناسب قند خون ممكن است عوارض زودرس و ديررس ناشي از بيماري ديابت ظاهر شوند. . كماي ديابتي و افت قند خون دو عارضة زودرس هستند. بيماري هاي قلبي-عروقي، كليوي،عصبي و چشمي مهمترين عوارض ديررس ديابت ميباشد.
2- تغيير شيوه زندگي با تغذيه صحيح وفعاليت جسماني مستمر، مراقبت هاي مناسب بهداشتي و افزايش آگاهي و دانش در زمينه ديابت، به خصوص در افراد پره‌ديابتي مهمترين اصول پيشگيري از ديابت نوع 2 هستند.
3- آموزش و آگاهي از بيماري ديابت و عوارض ناشي از آن، تغذيه مناسب،ورزش و فعاليت هاي جسماني مستمر مهمترين اصول مراقبت و درمان بيماران ديابتي هستند.
4- اصول درمان ديابت عبارت است از: رژيم غذايي و محدودكردن انرژي(كالري) دريافتي، فعاليت بدني و ورزش دائمي و منظم، استفاده از داروهاي كاهنده‌ي قند خون و پايش دائمي مقدار قند خون (خودمراقبتي).
5- افراد مبتلا به ديابت كه هر نوع دخانيات (سيگار، پيپ، چپق، قليان و جويدن توتون) مصرف‌مي‌كنند، بايد براي ترك دخانيات تشويق‌شوند.
پيام هاي ويژة پيشگيري از پاي ديابتي:
1- بي‌حسي و كرختي، عفونت و دير بهبوديافتن زخم و جراحت‌هاي پا برخي از مهمترين عوارض ديابت است كه در صورت عدم توجه ممكن است به قطع عضو بيانجامد و لذا مراقبت از پاي فرد مبتلا به ديابت بسيار اهميت دارد.
2- مبتلايان به ديابت بايد هر روز پاهاي خود را با آب ولرم و صابون بشويند و بين انگشتان خود را با حوله‌ي نرم خشك‌كنند.
3- مبتلايان به ديابت بايد ناخن‌هاي پا را كوتاه نگه‌دارند. نـاخن را مستقيم گرفته گوشه‌هاي آن را نگيرند و در ضمن ناخن نبايد از ته گرفته‌شود. درصورتي كه ديد بيمار مشكل داشته‌باشد، شخص ديگري ناخن‌هاي او را بگيرد.
6- مبتلايان به ديابت بايد جوراب خود را روزانه عوض‌كرده و جوراب نخي و ضخيم بپوشند و نيز از كفش راحت، پاشنه كوتاه و پنجه پهن استفاده‌كنند.
7- مبتلايان به ديابت بايد در خـانه از كفش راحتي و دمپـايي استفاده‌كنند و براي جلوگيـري از جـراحت‌هاي احتمالي پا، با پاي برهنه در منزل راه نرونـد.
8- مبتلايان به ديابت بايد پاهاي خود را روزانه ازنظر وجود قرمزي، تورم، تغيير رنگ، زخم، ترك‌خوردگي و ترشح اطراف ناخن بررسي‌كنند، و براي اين منظور و مشاهده‌ي كف پا مي‌توانند از آينه استفاده‌نمايند.
9- مبتلايان به ديابت بايد از نزديك‌كردن پاي خود به آتش، بخاري، شوفاژ و هر وسيله‌ي گرمايي ديگر خودداري‌كنند.
تغذيه بيماران:
1. نكته‌هايي كه بايد در برنامة غذايي بيماران ديابتي رعايت‌شود عبارتند از:
– تعداد وعده‌هـاي غذا را افزايش‌داده و در هـر وعده، مقدار غـذاي مصرفي را كاهش‌دهند و اين مقدار غذاي مصرفي بايد متناسب با فعاليت بيمار باشد.
– افراد مبتلا به ديابت هرگز نبايد يكي از وعده‌هاي اصلي غذاي خود را حذف‌كنند، به‌خصوص بيماران لاغر و بيماراني كه قرص مصرف‌مي‌كنند و يا انسولين تزريق‌مي‌نمايند.
– از ميوه‌هاي غيرشيرين و سبزي‌ها در وعده‌هاي غذايي به مقدار زياد استفاده‌كنند.
– مصرف ميوه‌هـاي شيرين مـانند انگور، خربزه، خرمـا، تـوت و همچنين خشكبار شيـرين مـانند توت خشك، كشمش، قيسي و مانند آنها را در برنامة غذايي خود محدودكنند.
– از حبوبات در برنامة غذايي روزانه بيشتر مصرف‌كنند.
– نان سبوس‌دار مصرف‌كنند.
– قند و شكر و انواع شيريني مانند آب‌نبات، شكلات، شيريني، گز، سوهان و امثال آن را مصرف‌نكنند.
– از مواد نشاسته‌اي مـانند نان، برنج، سيب‌زميني، گندم، جـو و ماكاروني به ميـزاني كه موجب افزايش وزن نشود مصرف‌نماينـد.
– مصرف چربي‌ها را كاهش‌دهند و به اين منظور از سـرخ‌كردن غـذا خودداري و آن را به‌صورت آب‌پز و كبابي تهيه‌كنند. از گوشت‌هاي كم‌چربي استفاده‌كنند و قبل از پخت، چربي گوشت و پوست مرغ را جداكنند. از شير و ماست كم‌چربي استفاده‌كرده، براي اين كار شير را جوشـانده و پس از سردشـدن چـربي آن را جداكنند. مصرف تخم‌مرغ را محدودكرده و از گوشت‌هـاي احشايي مانند جگر، مغز، قلوه، و كله‌پاچه كمتر مصرف‌كنند. به جـاي خامه، كره و روغن‌هـاي جامد از روغن مـايع و زيتون استفاده‌كنند.
توجه: بعضي از افراد مبتلا به ديابت مي‌توانند با نظر پزشك معالج خود روزه بگيرند.
2. ورزش و فعاليت‌هاي جسمي
ورزش باعث كارايي بيشتر، كاهش وزن، احساس نشاط و تندرستي ميشود. افزايش فعاليت‌هاي بدني در كنترل بيماري قند بسيار اهميت دارد. ورزش و فعاليت‌هاي بدني بايد متناسب با شرايط و وضعيت سلامت شخص باشد و به‌طور منظم و مستمر انجام‌گيرد. زمان ورزش بهتر است عصر باشـد. اين بيماران مي‌توانند ورزش‌هاي سبك مثل نرمش و پياده‌روي انجام‌دهند. به هر حال دربـارة نوع ورزش مي‌توانند با پزشك مركز بهداشتي‌درماني مشورت‌كنند.
3. مراقبت از پا
مراقبت از پاي فرد مبتلا به ديابت بسيار اهميت دارد. ممكن‌است دو عارضه براي آنها پيش‌آيد:
– بي‌حسي و كرختي پا،
– عفونت و دير بهبوديافتن زخم و جراحت‌هاي پا.
بنابراين رعايت نكته‌هاي ذيل در حفظ بهداشت پاي افراد مبتلا به ديابت بسيار مهم است:
– هر روز پاهاي خود را با آب ولرم و صابون بشويند و بين انگشتان خود را با حولة نرم خشك‌كنند.
– ناخن‌هاي پا را كوتاه نگه‌دارند و بايد ناخن را به‌طور مستقيم گرفته و كنار ناخن را نگيرند. ناخن نبايد از ته گرفته‌شود و درصورتي كه ديد بيمار مشكل داشته‌باشد، شخص ديگري ناخن‌هايش را بگيرد.
– جوراب خود را روزانه عوض‌كرده و از جوراب نخي و ضخيم استفاده‌كند.
– از كفش راحت، پاشنه كوتاه و پنجه پهن استفاده‌كنند.
– در خـانه از كفش راحتي و دمپـايي استفاده‌كنند و براي جلوگيـري از جـراحت‌هاي احتمالي پا، با پاي برهنه در منزل راه نرونـد.
– پاهاي خود را روزانه از نظر وجود قرمزي، تورم، تغيير رنگ، زخم، ترك‌خوردگي و ترشح اطراف ناخن بررسي‌كنند، و براي اين منظور و مشاهدة كف پا مي‌توانند از آينه استفاده‌نمايند.
– از نزديك‌كردن پاي خود به آتش، بخاري، شوفاژ و هر وسيلة گرمايي ديگر خودداري‌كنند.
4. ترك مصرف دخانيات
افراد مبتلا به ديابت كه هر نوع دخانيات(سيگار، پيپ، چپق و قليان، جويدن توتون) مصرف‌مي‌كنند، بايد براي ترك تشويق‌شوند.
در مـواردي كه شخص مبتلا به ديابت به بيماري‌هـايي از قبيل سرمـاخوردگي، تب، اسهال و استفراغ مبتلا‌شود، بايد اقدام‌هـاي زير را انجام‌دهد:
– درصورت تزريق انسولين نبايد مصرف آن را قطع‌كند.
– اگر قادر به خوردن غذاهاي سفت نيست، بهتر است از غذاهاي مايع مانند سوپ، آش، مايعات غيرشيرين، آب ميوه و يا شير استفاده‌نمايد.
– بايد در زمان بيداري به اندازة كافي استراحت‌كند.
– درصورت ابتلا به عوارض شديد مانند اسهال و استفراغ شديد حتماً به پزشك مراجعه‌كند.
پيام ها
* هدف از برگزاري روز جهاني ديابت، بالابردن سطح آگاهي افراد در مورد ديابت است.
* شيوع ديابت در حال حاضر در جهان، بيش از 300ميليون نفر است.
* در ايران بين 3 تا5 ميليون نفر مبتلابه ديابت هستند.
* شيوع ديابت در سال 2030 به 500 ميليون نفر خواهد رسيد.
* ديابت امروزه چهارمين علت شايع مرگ، در اغلب كشورهاي پيشرفته است.
* 70-40% قطع شدگي اندام تحتاني، به علت ديابت است.
* 85% از قطع شدگي ها درارتباط با ديابت، به علت زخم پاهاست.
* مراقبت از پاها، 85-49% موارد قطع شدگي پا را جلوگيري مي كند.
* در كشورهاي توسعه يافته، حدود 50% از بيماران ديابتي به زخم پا مبتلا مي شوند.
* از هر6 نفر ديابتي، يك نفردر طول زندگي به زخم پا دچار مي شود.
* نيمي از موارد قطع عضو، مربوط به بيماران ديابتي است.
* ديابت وعوارض وابسته به آن قابل پيشگيري هستند.
* پيشگيري از طريق زيرقابل انجام است.
- تغيير شيوه زندگي (تغذيه صحيح وفعاليت جسماني)
- مراقبت هاي بهداشتي مناسب
- افزايش آموزش، به خصوص افراد در معرض ديابت
* نظافت پاهايتان را رعايت كنيد
* در انتخاب كفش دقت كنيد
* هرشب قبل از خواب پاهايتان را معاينه كنيد.
* حتي از يك زخم كوچك غفلت نكنيد، خطر در كمين پاي شماست.
* از پوشيدن كفش هاي نوك تيز، داراي پاشنه بلند، بدون ساق وبدون بند خودداري كنيد.
* جوراب تنگ نپوشيد.
* در هنگام شستشوي پاها مراقب باشيد آب به حدي داغ نباشد كه پاها را بسوراند.
* براي گرم كردن پاها از بخاري يا كيسه آب گرم استفاده نكنيد.
* تا حد ممكن با پاي برهنه راه نرويد. اگر به دلايل فرهنگي يا مذهبي نمي توانيد از اين كار خودداري كنيد بايد فوق العاده محتاط باشيد واز سطوح داغ به دليل خطر سوختگي پرهيز كنيد.
* هرگز سعي نكنيدبااستفاده خودسرانه از داروهاي ضد ميخچه يا ... پاهايتان را درمان كنيد. در صورت وجود هر مشكلي از پزشك خود كمك بخواهيد.
* اضافه وزن نداشته باشيد.
* سيگار نكشيد؛ سيگار خون رساني به پاها را مختل مي كند.
* از به كار بردن زينت آلات پا (مثل خلخال) خودداري كنيد.