آموزش سلامت در ساده ترین تعریف يعني «آموزشي که منجر به ارتقاي رفتار بهداشتي فرد شود».

نکته مهم در این تعریف، تغيير رفتار است، نه افزايش اطلاعات؛ و اگر چه آموزش سلامت اکثراً با ارائه اطلاعات بهداشتي آغاز مي شود، اما موفقيت آن زماني است كه بتواند رفتاري مناسب با سلامت فرد و جامعه را جايگزين رفتار غلط غير بهداشتي كند.

بنابراین، جنبه «رفتار» در آموزش سلامت اهمیت بالايي دارد و بدون تامين رفتار بهداشتي مناسب، آموزش سلامت کامل نخواهد شد.

بر اساس رویکرد جدید آموزش سلامت، هر جامعه داراي عقل جمعي است و مردم در تشخيص و حل مشکلات شان توانايي و تفكر و اقدام سازنده دارند و آموزش سلامت بايد به جاي مداخله، تاكيد خود را بر درگير كردن جامعه در حل مشكلات بهداشتي خويش متمركز كند.

ارتقای سلامت جامعه شامل سه عامل آموزش سلامت، حفاظت از سلامت و پیشگيري از بيماري است و بدون برنامه ريزي متعادل براي اين سه عامل، نمي توان به ارتقاي سلامت مردم اميدوار بود.

در دیدگاه سنتی، آموزش سلامت عاملي است که رفتارهاي مخاطره آميز افراد را تغيير مي دهد. در اين تعريف، آموزش سلامت بيشتر به پيشگيري توجه دارد.

اما در دیدگاههای جديد، آموزش سلامت کانون اصلي جنبشهاي نوين سلامت عمومي است. در اين ديدگاهها، تاثير محيط (اجتماعي، اقتصادي، انساني) بر سلامت مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس اين ديدگاهها، آموزش سلامت دو کاركرد عمده دارد:

اول: افزایش آگاهی هاي عمومي در مورد تاثير محيط بر سلامت يا عدم سلامت و نيز نابرابري در توزيع منابع سلامت

دوم: توانمند ساختن افراد به تصمیم گیري در مورد سلامت خود، خانواده و جامعه از طريق افزايش سطح دانش و مهارتهاي آنان

سازمان بهداشت جهانی (who) اهداف و تعاریف زیر را براي آموزش سلامت بيان کرده است:

- ترغیب مردم برای شرکت فعالانه در اقدامات بهداشتي به طور انفرادي و دسته جمعي به منظور حفظ سلامت فرد

- تجهیز افراد به دانشها و مهارت های لازم و نفوذ در گرايشهاي آنان به نحوي که بتوانند مسايل بهداشتي خويش را حل نمايند.

- فراهم آوردن شرایط لازم جهت رشد خدمات بهداشتی

- آماده کردن و تشویق مردم برای قبول و نگاه داري عادات بهداشتي

- آگاه کردن مردم درباره خدمات طبی و بهداشتی کشور

- کمک به مردم در راه نایل شدن به سلامت توسط اقدامات و فعالیت هاي خود آنان به نحوي كه بتوانند آمادگي قبول مسئوليت تندرستي خود و اجتماعي كه در آن زندگي مي كنند را داشته باشند.

 استراتژی ها

۱- رویکرد ارتقای سلامت: ارتقاي سلامت عبارت است از فرايند توانمند سازي مردم و جوامع براي افزايش کنترل آنها بر تعيين كننده هاي سلامت و از طريق آن بهبود سلامت خويش. ارتقاي سلامت به وسيله مردم و با همراهي مردم و نه براي مردم صورت مي گيرد. توانمندسازي در ارتقاي سلامت فرايندي است كه از طريق آن مردم كنترل بيشتري بر تصمصيم گيري ها و اقداماتي كه سلامت آنها را تحت تاثير قرار مي دهند به دست خواهند آورد.

۲- توسعه ارتباطات برای ارتقای سلامت: ارتباطات براي سلامت شامل مطالعه و استفاده از راهبردهاي ارتباطات براي شکل دهي و تاثيرگذاري بر تصميمات تقويت کننده سلامت افراد و جامعه مي باشد . ارتباطات براي سلامت ،حوزه هاي ارتباطات و سلامت را به يكديگر متصل نموده و به طور فزاينده اي به عنوان عنصري اساسي در تلاش هاي بهبود سلامت فردي و اجتماعي شناخته شده است.

۳- آموزش سلامت مبتنی بر جامعه: برنامه های آموزش سلامت مبتني بر جامعه به معناي حرکت به بيرون از بخش سلامت براي سلامت است و هدف کلي آن افزايش كيفيت، دسترسي و اثربخشي برنامه هاي سلامت است.

یک علت مهم طراحی برنامه هاي آموزش سلامت مبتني بر جامعه اين است که سلامت و كيفيت زندگي به بسياري از عوامل و سيستم هاي اجتماعي وابسته است و فقط به يك سيستم مراقبت پزشكي و بهداشتي مناسب وابسته نمي باشد .

آموزش مبتنی بر جامعه در چهار موقعت عمده دخالت می کند: مدارس، محيط کار، مراكز ارايه خدمات بهداشتي درماني، جامعه

۴- مشارکت برای ارتقای سلامت: فرايندي است که در آن مردم مي توانند با هم براي ايجاد تغيير در زندگي خود كار كنند و در تصميم گيري در رابطه بامسايل پيرامو ن زندگي خود نقش فعال داشته باشند. معناي مشاركت در ارتقاي سلامت اين است كه در آن اعضاي يك جامعه نيازهاي سلامت شان را تعيين نموده ،توجه نمايند كه چگونه مي توانند با اين نياز ها روبرو شوند ،به طور گروهي در مورد اولويت هاي شان تصميم بگيرند و با هم براي نيل به اهداف طراحي شده بر اساس حمايت مقتضي كار كنند