آموزش سلامت در ساده ترين تعريف يعني «آموزشي كه منجر به ارتقاي رفتار بهداشتي فرد شود».

نكته مهم در اين تعريف، تغيير رفتار است، نه افزايش اطلاعات؛ و اگر چه آموزش سلامت اكثراً با ارائه اطلاعات بهداشتي آغاز مي شود، اما موفقيت آن زماني است كه بتواند رفتاري مناسب با سلامت فرد و جامعه را جايگزين رفتار غلط غير بهداشتي كند.

بنابراين، جنبه «رفتار» در آموزش سلامت اهميت بالايي دارد و بدون تامين رفتار بهداشتي مناسب، آموزش سلامت كامل نخواهد شد.

بر اساس رويكرد جديد آموزش سلامت، هر جامعه داراي عقل جمعي است و مردم در تشخيص و حل مشكلات شان توانايي و تفكر و اقدام سازنده دارند و آموزش سلامت بايد به جاي مداخله، تاكيد خود را بر درگير كردن جامعه در حل مشكلات بهداشتي خويش متمركز كند.

ارتقاي سلامت جامعه شامل سه عامل آموزش سلامت، حفاظت از سلامت و پيشگيري از بيماري است و بدون برنامه ريزي متعادل براي اين سه عامل، نمي توان به ارتقاي سلامت مردم اميدوار بود.

در ديدگاه سنتي، آموزش سلامت عاملي است كه رفتارهاي مخاطره آميز افراد را تغيير مي دهد. در اين تعريف، آموزش سلامت بيشتر به پيشگيري توجه دارد.

اما در ديدگاههاي جديد، آموزش سلامت كانون اصلي جنبشهاي نوين سلامت عمومي است. در اين ديدگاهها، تاثير محيط (اجتماعي، اقتصادي، انساني) بر سلامت مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس اين ديدگاهها، آموزش سلامت دو كاركرد عمده دارد:

اول: افزايش آگاهي هاي عمومي در مورد تاثير محيط بر سلامت يا عدم سلامت و نيز نابرابري در توزيع منابع سلامت

دوم: توانمند ساختن افراد به تصميم گيري در مورد سلامت خود، خانواده و جامعه از طريق افزايش سطح دانش و مهارتهاي آنان

سازمان بهداشت جهاني (who) اهداف و تعاريف زير را براي آموزش سلامت بيان كرده است:

- ترغيب مردم براي شركت فعالانه در اقدامات بهداشتي به طور انفرادي و دسته جمعي به منظور حفظ سلامت فرد

- تجهيز افراد به دانشها و مهارت هاي لازم و نفوذ در گرايشهاي آنان به نحوي كه بتوانند مسايل بهداشتي خويش را حل نمايند.

- فراهم آوردن شرايط لازم جهت رشد خدمات بهداشتي

- آماده كردن و تشويق مردم براي قبول و نگاه داري عادات بهداشتي

- آگاه كردن مردم درباره خدمات طبي و بهداشتي كشور

- كمك به مردم در راه نايل شدن به سلامت توسط اقدامات و فعاليت هاي خود آنان به نحوي كه بتوانند آمادگي قبول مسئوليت تندرستي خود و اجتماعي كه در آن زندگي مي كنند را داشته باشند.

 استراتژي ها

1- رويكرد ارتقاي سلامت: ارتقاي سلامت عبارت است از فرايند توانمند سازي مردم و جوامع براي افزايش كنترل آنها بر تعيين كننده هاي سلامت و از طريق آن بهبود سلامت خويش. ارتقاي سلامت به وسيله مردم و با همراهي مردم و نه براي مردم صورت مي گيرد. توانمندسازي در ارتقاي سلامت فرايندي است كه از طريق آن مردم كنترل بيشتري بر تصمصيم گيري ها و اقداماتي كه سلامت آنها را تحت تاثير قرار مي دهند به دست خواهند آورد.

2- توسعه ارتباطات براي ارتقاي سلامت: ارتباطات براي سلامت شامل مطالعه و استفاده از راهبردهاي ارتباطات براي شكل دهي و تاثيرگذاري بر تصميمات تقويت كننده سلامت افراد و جامعه مي باشد . ارتباطات براي سلامت ،حوزه هاي ارتباطات و سلامت را به يكديگر متصل نموده و به طور فزاينده اي به عنوان عنصري اساسي در تلاش هاي بهبود سلامت فردي و اجتماعي شناخته شده است.

3- آموزش سلامت مبتني بر جامعه: برنامه هاي آموزش سلامت مبتني بر جامعه به معناي حركت به بيرون از بخش سلامت براي سلامت است و هدف كلي آن افزايش كيفيت، دسترسي و اثربخشي برنامه هاي سلامت است.

يك علت مهم طراحي برنامه هاي آموزش سلامت مبتني بر جامعه اين است كه سلامت و كيفيت زندگي به بسياري از عوامل و سيستم هاي اجتماعي وابسته است و فقط به يك سيستم مراقبت پزشكي و بهداشتي مناسب وابسته نمي باشد .

آموزش مبتني بر جامعه در چهار موقعت عمده دخالت مي كند: مدارس، محيط كار، مراكز ارايه خدمات بهداشتي درماني، جامعه

4- مشاركت براي ارتقاي سلامت: فرايندي است كه در آن مردم مي توانند با هم براي ايجاد تغيير در زندگي خود كار كنند و در تصميم گيري در رابطه بامسايل پيرامو ن زندگي خود نقش فعال داشته باشند. معناي مشاركت در ارتقاي سلامت اين است كه در آن اعضاي يك جامعه نيازهاي سلامت شان را تعيين نموده ،توجه نمايند كه چگونه مي توانند با اين نياز ها روبرو شوند ،به طور گروهي در مورد اولويت هاي شان تصميم بگيرند و با هم براي نيل به اهداف طراحي شده بر اساس حمايت مقتضي كار كنند